Fotoğraf Sanatçısı Cemil Şahin’in Somuncu Baba Külliyesi Anıları
Fotoğraf sanatçısı Cemil Şahin, Ulu Camii’nin açılışında Fatiha Suresi’ni 7 farklı şekilde okuyan Somuncu Baba’nın Külliyesi’ni fotoğrafladığı anları Haber7 için kaleme aldı;
Somuncu Baba Külliyesi, bende derin izler bırakmıştır. 2015 yılında çekim için davet edildiğimde, öncelikle neresi olduğunu bilmiyordum. Gidip görmeden önce yaptığım araştırmalar, bu mekânın manevi derinliğini fark etmemi sağladı.
Araştırmalarım sonucunda Somuncu Baba’nın en çok etkileyen yönü, Bursa Ulu Camii’nin açılışında Fatiha Suresi’ni 7 farklı biçimde okumasıydı. Dönemin en büyük âlimlerinden biri olan Osmanlı Devleti’nin ilk Şeyh’ül-İslâm’ı Molla Fenâri Hazretleri’nin “Aynü’l Âyân” isimli Fatiha Tefsirini kaleme alması da dikkatimi çekti.
Kısa bir konudan bahsetmeden geçemeyeceğim… Bursa’da çilehanesinin yanındaki ekmek fırınında somun pişirip, çarşıda dolaşarak “Mü’minler, somunlar” nidâlarıyla ekmek dağıtan Şeyh Hâmid Hâmid’ûd-Dîn-i Veli Hazretleri, Ulu Cami’nin inşâsı sırasında işçilere ve halka somun dağıtmıştır. Manevi yönünü gizlediğinden dolayı halk arasında “Somuncu Baba” olarak bilinir. Osmanlı Devleti’nin kuruluş döneminde yaşamış olan bu mutasavvıf ve İslam âlimi, aynı zamanda Bayramiyye Tarikâtı’nın kurucusu Hacı Bayram-ı Veli’nin de hocasıdır.
Bursa Ulu Camii’nin inşaatı tamamlanıp açılış günü geldiğinde, Padişah Yıldırım Beyazıt Han, ilk hutbeyi okumak için dönemin tasavvuf büyüklerinden Emir Sultan Hazretleri’ni görevlendirmiştir. Emir Sultan, Somuncu Baba’nın manevi yönünü ilk keşfeden kişi olarak, “Padişahım, bu beldede benden daha âlim kimseler vardır. Onlar aramızda iken hutbe okumak bize düşmez” diyerek bu görevi Şeyh Hâmid Hâmid’ûd-Dîn-i Veli Hazretleri’ne vermiştir.
Padişahın huzurunda görevi reddetmeyen Şeyh Hâmid Hâmid’ûd-Dîn-i Veli Hazretleri, hutbede Fatiha Suresi’ni 7 farklı şekilde yorumlayarak işârî tefsirini yapmıştır. Bu olağanüstü hutbeyi dinleyen cemâat, Somuncu Baba olarak bildikleri bu zatın manevi büyüklüğünün farkına varmıştır.
Şeyh Hâmid Hâmid’ûd-Dîn-i Veli Hazretleri, ömrünün son dönemini daha önce de yaşadığı Darende’de geçirmiştir. Kaynaklarda Hıdırlık mevkii olarak bilinen, günümüzdeki Zaviye Mahallesi’nde Tohma Çayı’nın yanına halvethanesini kuran Somuncu Baba Hazretleri, 1412 yılında Darende’de vefat etmiştir. Cenaze namazını halifesi Hacı Bayram-ı Veli kıldırmış ve halvethanesinin bulunduğu mekâna defnedilmiştir. Mekânı cennet, makamı âli olsun.
Böyle nurani bir zâttan feyz almamak mümkün mü? İşte ben de öyle bir feyz aldım ki, anlat anlat bitiremem. Darende, Malatya insanının misafirperver, kadirşinas ve sıcacık kültürünü en iyi yansıtan yerlerden biridir. Tohma Çayı, yöreye başka bir güzellik katıyor.
Birçok yer gezdim. Ancak beni en çok etkileyen yerlerin başında Darende Somuncu Baba geliyor. İstanbul’dan uçağa bindim ve Malatya’ya doğru yola çıktım. Gece yarısı Darende’ye ulaştım. Oradaki görevli arkadaşlar beni karşıladı. Hepsi sıcacık, samimi, içten dostlardı.
O an dedim ki, “Cemil, sen evine geldin. Yabancı bir yere gelmedin.” Gece 23.00 sularında Külliye’yi görünce dayanamadım ve gece fotoğrafları çekmeye başladım. Arkadaşlarım “Üstad, yorgunsun, otelde dinlen. Yarın hayırlısı ile başlarız.” dediler ama ben bulmuşum ışıl ışıl, güzel bir gece. Çekmeden yatmaya gider miyim?
Nihayetinde gece yarısı otele geçtim. Dinlendikten sonra sabahın ilk ışıklarıyla Somuncu Baba’ya geldik. Hoş sohbetin ardından “Bismillah” diyerek yazın o sıcağında çekimlere başladık. Tabii çekimler bitmedi. Muhteşem bir atmosfer var. Doğayla iç içeyiz. Tohma Çayı, oranın en güzel yerlerinden biri, suyun sesiyle dinlenmek müstesna bir deneyim.
Somuncu Baba’da unutamayacağım üç anım var. Sıra Kubbelere geldi. Kubbelerde çekim yaptıkça zamanın nasıl geçtiğini fark etmiyorsunuz. Kaptırdım gidiyorum. Allah size kapılar açıyor. Derken sıra türbenin kubbesine geldi. Kubbenin etrafında küçük pencereler var ama kedi yolu yok. Hemen dışında dar bir alan var. “Buradan nasıl çekerim?” diye düşündüm. Oraya gelene kadar gündüz epey bir çekim yaptığım için yorgunluk başlamıştı. Kubbe penceresinin önüne geldim ve kararımı verdim. Tripodun ayaklarını tam açıp, fotoğraf makinesini içeriye doğru uzatıp çekeceğim.
Birinci denemem başarısız oldu. Çok zordu çünkü. İkinci denemem de olmadı. Gücüm azalmaya başlamıştı. Tripod ile makineyi içeriye uzatıp, 10 saniye beklemek artık zor geliyordu. Ancak üçüncü denememde “Ya Allah, Bismillah” dedikten sonra tripodun içeriye uzatıp, fotoğrafı çektiğim an, sanki dünyalar benim olmuştu. O yorgunlukla bu çekimi nasıl yapabildiğimi hala anlamıyorum.
İşte hala akıl sır erdiremediğim bir güç beni orada tuttu. Hiç yorulmadan bu işi yapabildim. O sevinçle Hulusi kardeşimle birlikte aşağıya indim. Hocalarım demişti ki, “Somuncu Baba’nın kerameti bu.” Akşam otelde fotoğrafları yapmaya başlayınca insan büyük bir haz alıyor. Siz Allah’tan isteyin, Allah size yardım ediyor.
Somuncu Baba’nın mimarisi, çok farklı perspektifler sunuyor. İnsan çektikçe kendisini alamıyor gerçekten. Yine başka bir gün, akşamüstü “Arkada büyük bir tepe var. Oraya çıkmam lazım.” dedim. Önce Ayhan ve Hulusi kardeşlerimle birlikte 40 dakikalık bir tırmanışın ardından tepeye ulaştık. Oradan aşağıdaki görüntü muazzamdı. Somuncu Baba Camii, Türbe ve Külliye, tüm ihtişamıyla gözler önündeydi. Gündüz çekimlerimizi yaptık. Derken akşam vakti yaklaştı.
Arkadaşlara dedim ki, “Önce külliyenin içerisini güzel bir şekilde ıslatın. Mavi saatte mermerler üzerinde yansıma güzel olur.” Sonra tepeye tekrar çıkacağım. Oradakiler “Hocam, biz gelmeyiz, yorulduk” dediler. Ben kararlıyım. Çıkıp o muhteşem güzelliği çekmem lazım.
Değerli kardeşim tarihçi ve araştırmacı yazar İbrahim Akkurt, “Üstad, ben seni yalnız bırakmam. Beraber çıkalım.” dedi. Çantamı sırtıma alıp beraber o zorlu tepeye doğru tırmanmaya başladık. İbrahim Akkurt kardeşim o ara dualar okuyor. Ara sıra bakıyorum, yüzünde bir korku var ama şaka yaptığını sanıyorum. Zorlu 40-45 dakikanın sonunda tepeye ulaştık.
Mavi saatler başlamıştı. İbrahim kardeşim tam tepenin doruk noktasında oturdu kaldı. Ben de o ara çekime başladım. İbrahim’e “Bana diğer lensi getirir misin?” dedim. Baktım yerinden kalkmıyor. Hemen koşup lensi değiştirdim. Tekrar koşup Allah’ın inayetiyle zorlu çekimi bitirdim.
Sıra tepeden inmeye gelmişti. İbrahim kardeşim korktuğunu söylüyor. Ama ben hala şaka yaptığını sanıyorum. Akşam olmuştu. Yavaşça inmeye başladık. Bir an destek amaçlı olarak İbrahim Akkurt kardeşimin ayak bileklerini tutunca, fark ettim ki bir yandan titriyor, bir yandan Ayet-el Kürsi okuyor. O an şaka yapmadığını anladım ve birbirimize kenetlenip, yaklaşık 40 dakikada tepeden aşağıya indik. Ama bizde ne ayakkabı ne pantolon kaldı.
Neydi bizi oraya çıkarıp tekrar indiren? Allah dilerse her şey olur. Allah’a ne kadar şükretsek azdır. Aşağıda kendimize geldik. 7 sene geçmesine rağmen, bir araya geldiğimizde hala o anları konuşuruz. “Bunda da Somuncu Baba’nın kerameti vardır” dedik. Orada beni yalnız bırakmayan tüm kalbi güzel kardeşlerimden Rabb’im razı olsun. Bizler için ne gerekiyorsa, ellerinden geleni fazlasıyla ifa ettiler.
Cuma vakti gelmişti. Sabahında Somuncu Baba’nın çilehanesinde namaz kılıp dua ettik. Sonra camiye gelip çekim hazırlığı yaptık. Üst katta ben merdivenin üstüne çıktım. İbrahim ve Hulusi kardeşlerim merdiveni tuttu. Cuma’nın çekimini o şekilde tamamladık. O sıcacık insanlar, böyle bir çekimi ilk defa gördükleri için tebessümle “Bunlar ne yapıyor?” diye sordular. Cuma bitti, dışarı çıktık. Sıcak yakıyordu etrafı. Oradan Kudret Havuzu’na geçtik. Suyu yaz kış ılık. Olağanüstü güzellikte. Bilenler geliyor, suya giriyor. Bize de girmek nasip oldu.
Somuncu Baba’yı anlat anlat bitmez. Yaşamak lazım. Ve günlerden Cumartesi geldi. Ayrılık vakti gelmişti. Şimdi hüzün vardı, içimizi bir burukluk sarmıştı. Türbeye son bir defa gidelim, duamızı okuyalım, veda edelim dedik. İbrahim kardeşimle türbeye geçtik. Dualarımızı yaptık. Kalktık ve geri yürürken, işte o an izahını pek anlatamayacağım bir şey yaşamaya başladım. Birden ağlamak tuttu. Ama ne ağlayış! Kendimi bildim bileli içten ağlamadım. Ağlaya ağlaya taç kapıya geldik ve geri dönüp bakınca, ne olduğunu anlamadım. Kendime geldiğimde bir sırdı bu. Nasıl Somuncu Baba’nın sırrı, Ulu Camii’nin açılışında fâş oldu? İşte o sır, beni alıp götüren sır olsa gerek.
Darende Somuncu Baba, mutlaka ziyaret edilmesi gereken müstesna yerlerden biridir. Benim de çekimlerle destek verdiğim, hala kalbimin bir köşesinde saklı olan Somuncu Baba Külliyesi. Televizyonlarda bahsetmeden asla geçemediğim bir yer. Her yer tertemiz, misk-i amber kokuyor. Pırıl pırıl, kendine özgü müzesi mutlaka görülmesi gereken yerlerin başında geliyor. Mimarisi, mihrap ve minberi ile ilk olma özelliği taşıyan nadir bir camidir.
Başkanıma, Somuncu Baba Camii, Türbe ve Külliyesi’nde görevli ve yüzlerinden tebessümleri hiç eksik olmayan tüm kardeşlerime en kalbi şükranlarımı ve sevgilerimi sunuyorum. Tekrar görüşmek dileğiyle…
Fotoğraf Sanatçısı Cemil Şahin
