Azerbaycanlıların Mehmetçiklere Minneti
Azerbaycanlılar, 106 yıl önce Anadolu’dan gelen kardeşlerinin yardımına koşan Mehmetçikler ile komutanları Nuri Paşa’yı (Killigil) bugün de büyük bir saygı ve minnetle anıyor. Azerbaycan, 28 Mayıs 1918’de bağımsızlığını ilan ettiğinde, ilk uluslararası anlaşmasını Osmanlı Devleti ile gerçekleştirdi. Bu anlaşma, 4 Haziran 1918’de Gürcistan’ın Batum şehrinde imzalandı ve Azerbaycan ile Osmanlı arasında siyasi, hukuki, ticari ve askeri alanlarda dostane ilişkilerin kurulmasını öngörüyordu.
Azerbaycan, bu anlaşmanın 4. maddesi gereği, İngiliz güçleri ile Ermeni ve Bolşevik çetelerin işgaline karşı Osmanlı hükümetinden yardım talep etti. Osmanlı hükümeti, bu isteği olumlu karşıladı ve Harbiye Nazırı Enver Paşa, kardeşi Nuri Paşa’yı bir ordu kurarak Azerbaycan’a göndermesi için görevlendirdi. Nuri Paşa, Filistin Cephesi’nden getirilen 106. ve 107. Piyade ile 56. Topçu Alaylarının katılımıyla Kafkas İslam Ordusu adını verdikleri bir orduyu kurarak Azerbaycan’a hareket etti.
Kafkas İslam Ordusu, Azerbaycan kolordusundan yapılan 1000 kişilik takviye ile asker sayısını 12 bine çıkardı. Ordu, güzergahındaki Göyçay, Salyan, Ağsu ve Kürdemir’i düşman güçlerinden temizledikten sonra, 15 Eylül 1918’de 30 saat süren şiddetli çatışmaların ardından Bakü’yü kurtardı. Osmanlı askerleri, Bakü halkı tarafından coşkuyla karşılandı ve kentte büyük bir geçit töreni düzenlendi. Fakat Osmanlı ordusunun Bakü’deki varlığı uzun sürmedi. Osmanlı Devleti, Birinci Dünya Savaşı’ndan yenik ayrılınca, 30 Ekim 1918’de imzalanan Mondros Mütarekesi gereği savaştan önceki sınırlarına çekilmek zorunda kaldı. Bu nedenle Kafkas İslam Ordusu, 16 Kasım’da Bakü’yü terk etti.
Kafkas İslam Ordusu, Azerbaycan’da yalnızca 2 ay kalsa da ülkenin toprak bütünlüğünün sağlanmasında ve Bakü’nün başkent olmasında önemli bir rol oynadı. Bakü’nün kurtuluşu için verdiği mücadelede Kafkas İslam Ordusu, 1130 şehit verdi. Azerbaycan’ın Bakü, Şeki, Şamahı, Göyçay, Kürdemir, Neftçala, Hacıkabul ve Guba bölgelerinde bu kahramanların kabirleri bulunmaktadır.
– “Kafkas İslam Ordusu’nun Bakü’yü Kurtarması ‘İki Devlet, Bir Millet’in Tarihinin En Parlak Sayfasıdır”
Kafkas İslam Ordusu’nun faaliyetlerini araştıran ve bu konuda birçok eser kaleme alan Şark Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Akif Aşırlı, AA muhabirine verdiği röportajda, Kafkas İslam Ordusu’nun Azerbaycan Cumhuriyeti’nin şekillenmesinde ve Bakü’nün ülkenin başkenti olmasında büyük rol oynadığını belirtti. Aşırlı, Kafkas İslam Ordusu’nun Azerbaycan’a gelmeden önce Ermeni çetelerin ülkede Müslüman Türk halka karşı katliamlar gerçekleştirdiğini hatırlatarak, “Ermeni çeteleri birleşerek, bağımsızlığını ilan eden Azerbaycan’ı ortadan kaldırmayı hedefliyordu. Kafkas İslam Ordusu bu kötü planı engelledi.” dedi.
Aşırlı, Kafkas İslam Ordusu’nun Azerbaycan’da 6 ay boyunca kanlı savaşlara girdiğini anımsattı ve “Bu, küçük bir Turan ordusuydu. Azerbaycan’ın askeri birlikleri de bu ordunun içinde yer alıyordu.” ifadesini kullandı. Ayrıca, Kafkas İslam Ordusu’nun Bakü’deki petrol kuyularının Ermenilerce yakılmasını da önlediğini vurguladı.
Azerbaycan’ın birçok bölgesinde Kafkas İslam Ordusu askerlerinin mezarlarının bulunduğunu dile getiren Aşırlı, “Bu mezarlar Azerbaycan halkına emanet. Azerbaycan halkı bu mezarları gözbebeği gibi korudu. Sovyetler döneminin en katı baskıcı günlerinde bile bu mezarlar korundu. Azerbaycan ve Türkiye var oldukça bu mezarlar emin ellerde olacaktır. Bu mezarların üzerindeki iki bayrak her zaman dalgalanacaktır. Kafkas İslam Ordusu’nun Bakü’yü kurtarması ‘iki devlet, bir millet’in tarihinin en parlak sayfasıdır. Bu sayfa tarihimizin gurur kaynağıdır ve öyle de kalacaktır.” diye konuştu.
