Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkeler tarafından 25 Mayıs’ta kabul edilen yasa, 12 Temmuz’da Birliğin Resmi Gazetesi’nde yayımlanmasının ardından bugün itibarıyla yürürlüğe girdi. Bu düzenleme, “Dünyanın İlk Yapay Zeka Yasası” olarak adlandırılıyor ve AB üyesi 27 ülkenin yapay zeka alanındaki düzenlemelerini uyumlu hale getirmeyi amaçlıyor.
Yasanın temel hedefi, AB ülkelerinde kullanılan yapay zeka sistemlerinin, temel insan haklarına ve güvenliğe zarar vermeden işlev göstermesini sağlamak. Bu doğrultuda, yapay zeka sistemleri topluma potansiyel zarar verme seviyesine göre gruplandırılmıştır. Risk derecesi arttıkça, yasal düzenlemeler ve kurallar da daha katı hale geliyor.
- Yüksek Riskli Alanlar: Ulaşım, sınav puanlaması, cerrahi işlemler, istihdam prosedürleri, banka kredileri için yapılan değerlendirmeler ve vize başvurularının incelenmesi gibi insan hayatını ciddi şekilde etkileyebilecek alanlar “yüksek riskli” olarak tanımlanmıştır.
- Düşük Riskli Alanlar: Yapay zeka destekli video oyunları veya spam filtreleri gibi uygulamalar ise “az riskli” kategorisine girmektedir.
AB Komisyonu, halihazırda Birlik üyesi ülkelerde kullanılan yapay zeka sistemlerinin büyük bir kısmının “yüksek riskli” kategoriye girdiğini belirtmektedir.
Yasa, risk derecesine göre yapay zeka uygulamalarının kullanımına yönelik belirli koşullar getirmekte, bu uygulamaların dağıtıcıları ve sağlayıcıları ile kullanıcılarının sorumluluklarını net bir şekilde tanımlamaktadır. Ayrıca, “kabul edilemez” risk grubuna giren yapay zeka sistemleri tamamen yasaklanmaktadır. Bu yasaklar arasında, internetten veya kapalı kamera sistemlerinden yüz görüntülerinin alınması, iş yerinde ve eğitim kurumlarında duygu tanıma, sosyal puanlama ve cinsel yönelim ya da dini inançlar gibi hassas verilerin çıkarılması için biyometrik sınıflama yapılması yer almaktadır. İnsan davranışını manipüle eden veya insanların zafiyetlerinden yararlanan yapay zeka sistemleri de yasak kapsamındadır.
Yasa ayrıca, video, metin, görüntü oluşturma, başka dillerde konuşma, hesaplama veya bilgisayar kodu yazma gibi çeşitli görevleri yerine getirebilen “genel amaçlı yapay zeka” sistemleri için özel kurallar getirmektedir. Bu sistemlerin piyasaya sürülmeden önce çeşitli şeffaflık kriterlerine uyması sağlanacaktır.
Kurallara uymayan şirketleri ise küresel cirosuna orantılı olarak milyonlarca euro tutarında para cezaları beklemektedir. Örneğin, yasaklı bir teknolojinin kullanılması halinde şirkete 35 milyon euroya veya küresel cirosunun yüzde 7’sine kadar para cezası kesilebilecektir. Diğer hükümlerin ihlali durumunda ise 15 milyon euroya veya yine cironun yüzde 3’üne kadar para cezaları uygulanabilir.
Yasa Ne Zaman Tüm Boyutlarıyla Uygulanabilir Olacak?
Yasanın yürürlüğe girmesiyle birlikte yasaklar 6 ay sonra uygulanabilir hale gelecektir. Genel amaçlı yapay zeka modelleri için yönetim kuralları ve yükümlülükler ise 12 ay sonra geçerli kılınacaktır. Yasa, tüm boyutlarıyla 2 yıl içerisinde uygulanabilir hale gelecektir.
