Dijital Medya Kullanımının Gençler Üzerindeki Etkileri
Dijital medya kullanımı, özellikle gençler arasında hızla artış gösterirken, bu durum dikkate alınması gereken ciddi sorunları da beraberinde getiriyor. Boston Çocuk Hastanesi’ndeki araştırmacılar, bu durumu “Sorunlu İnteraktif Medya Kullanımı” olarak tanımlıyorlar. Aşırı dijital medya kullanımı, gençlerin dikkat, hafıza ve genel bilişsel performanslarını olumsuz etkiliyor. Yapılan araştırmalar, sosyal medya platformlarına aşırı bağımlılığın dikkat dağınıklığı, hafıza kaybı ve akademik başarıda düşüş gibi sorunlara yol açtığını ortaya koyuyor. Sağlık Bilimleri Üniversitesinden Nöropsikolog Merve Doğru, bu durumu “beyin çürümesi” olarak nitelendiriyor. TRT Haber’den Esra Sayın, bu konuyu derinlemesine araştırmak amacıyla Doğru ile bir röportaj gerçekleştirdi. İşte röportajda öne çıkan detaylar…
Dijital Bağımlılığın Beyin Üzerindeki Etkileri: Araştırmalar Ne Diyor?
Sosyal medya kullanımının aşırılığı, gençlerin dikkat sürelerini kısaltırken, beynin doğal dinlenme döngüsünü de bozuyor. 2024 yılında Oxford Üniversitesi’nde yapılan bir araştırma, beynin sürekli uyarana maruz kalmasının dikkat dağınıklığı, zihinsel yorgunluk ve bilişsel gerileme belirtilerine neden olduğunu ortaya koyuyor. Dijital medya bağımlılığı, yalnızca sosyal ilişkileri olumsuz etkilemekle kalmıyor, ayrıca yalnızlık ve depresyon oranlarını da artırıyor. Bu durum, gençlerde sosyal izolasyonu tetiklerken bilişsel gelişimi de olumsuz bir şekilde etkiliyor. Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) tarafından yürütülen başka bir çalışma, sürekli ekran kullanımının beyin işlevlerini yavaşlattığını ve bu sürecin empati yeteneğini azalttığını belirtiyor.
Uzmanlar, beynin aşırı dijital uyarana maruz kalmasının, bireylerin çevresiyle olan bağlarını kopardığını ve gerçek dünyaya uyum sağlama becerisini zayıflattığını ifade ediyor.
Dijital Medya Bağımlılığı Bilişsel Gerilemenin Habercisi
Dijital medya kullanımındaki aşırılık, bilişsel gerilemeye yol açan “beyin çürümesi” ile ilişkilendiriliyor. Nöropsikolog Merve Doğru, aşırı teknoloji kullanımının dikkat ve hafızada hem akut hem de uzun vadeli değişiklikler yarattığını belirtiyor. “Vaktinizi komik videolar izleyerek geçirebilirsiniz, bu eğlenceli olabilir, ancak eğer tek yaptığınız buysa, beyniniz ihtiyaç duyduğu egzersizi almıyor demektir. Beyninizi bir kas olarak düşünün; diğer kaslar gibi, güçlü kalmak için zorlanması gerekir. Eğer beyninize sürekli olarak düşük eforlu içerik sunarsanız, keskin kalması için gerekli olan egzersizi almadığı için çürümeye başlayacaktır.” diyor. Doğru, sürekli ekran kaydırma davranışının beynin bilgi kodlama ve saklama kapasitesini de bozduğunu ekliyor:
“Sürekli tekrarlanan ekran kaydırma davranışı, beynin bilgiyi kodlama ve saklama kapasitesini olumsuz etkileyerek bireyin zihinsel yetenekleri üzerinde zararlı bir etkiye sahip olabilir. Ayrıca, beynin planlama, organizasyon, problem çözme, karar verme ve çalışma belleği gibi yönetici işlev becerilerinde zayıflama da görülebilir.”
Doomscrolling: Gençler Üzerindeki Olumsuz Etkileri
Gençlerde dijital medya kullanımının yoğunluğu, dikkat sürelerinin azalması ve bilişsel yorgunluk gibi sorunları daha sık gündeme getiriyor. Sosyal medya platformlarının bu süreçteki etkisi oldukça belirgin. Merve Doğru, duygusal ve zihinsel sağlık açısından önemli bir örnek olarak “doomscrolling” (kötü haber akışına dalmak) davranışını ele alıyor. Bu tür davranışlar, beynin ödül sistemini olumsuz etkiliyor. “Kontrolsüz dijital medya kullanımı, kişide zihinsel ve duygusal refah seviyesini düşürmeye başlıyor. Örneğin, doomscrolling gibi aktiviteler, beynin ödül sistemini etkiliyor çünkü insanlar olumsuz bilgileri olumlu olanlardan daha fazla önceliklendirme ve hatırlama eğilimindeler. Bu nedenle, üzücü haberlere denk gelmek, daha fazla moral bozucu bilgi arayışına yol açıyor. Yapılan bir araştırma, aşırı şekilde olumsuz haber tüketen bireylerin daha zayıf zihinsel ve fiziksel sağlığa sahip olduğunu göstermiştir.”
Çocukların Bilişsel Sağlığını Koruma Yöntemleri
Uzmanlar, beyin çürümesi sürecini durdurmak için dijital detoks uygulamalarının etkili bir çözüm olabileceğini öneriyor. Harvard Üniversitesi tarafından gerçekleştirilen araştırmalar, haftada bir gün dijital cihazlardan uzak durmanın bilişsel işlevleri geliştirebileceğini ve zihinsel yorgunluğu azaltabileceğini ortaya koyuyor. Ayrıca fiziksel aktivitelerin artırılması ve ekran karşısında geçirilen sürenin sınırlanması, beynin dinlenmesine ve daha verimli çalışmasına yardımcı oluyor.
Dijital medya okuryazarlığı eğitimlerinin yaygınlaştırılması da, bireylerin teknolojiyle daha sağlıklı bir ilişki kurmalarına katkı sağlayabilir. ABD ve Avrupa’da yapılan çalışmalarda, medya okuryazarlığı eğitimi alan gençlerin dijital medya kullanımını daha bilinçli yönettikleri ve sosyal medya bağımlılığı belirtilerinin azaldığı tespit edilmiştir. Özellikle gençlerin teknoloji bağımlılığına karşı daha dirençli hale gelmesi için bu tür eğitimlerin önemi her geçen gün artıyor.
Merve Doğru, çocukların ve gençlerin dijital medya kullanımını kontrol altına almak için ailelerin birkaç önemli adım atması gerektiğini vurguluyor. İlk olarak, ekran süresinin sınırlandırılması gerektiğine dikkat çekiyor. “Ebeveynler, hatırlatıcı alarmlar kurarak çocuklarının öz disiplin geliştirmelerine yardımcı olmalıdır. Ayrıca dijital detoksun önemini de vurguluyoruz. Araştırmalar, sosyal medyadan kısa süreliğine uzak kalmanın zihinsel refahı artırdığını gösteriyor.”
KAYNAK: TRT HABER | ESRA SAYIN
