NASA’dan Ay İçin Yeni Zaman Sistemi
NASA, Ay için yeni bir zaman sistemi geliştirdiğini duyurdu. Beyaz Saray, nisan ayında NASA’dan bu yeni standardı 2026 yılına kadar oluşturmasını istemişti. Bu talebin üzerinden yaklaşık beş ay geçmesine rağmen, ajans yakın zamanda yaptığı açıklamada, “ABD hükümeti paydaşları, ortaklar ve uluslararası standart kuruluşları” ile iş birliği içinde Koordineli Ay Saati (LTC) oluşturacağını bildirdi.
Ay Zamanı Neden Ayrı Olmalı?
Ay’ın neden kendi zaman dilimine ihtiyaç duyduğunu anlamak için Albert Einstein’ın görelilik teorilerine başvurmak yeterlidir. Bu teorilere göre, zaman, hız ve yerçekimi gibi faktörlere bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Bu nedenle, Ay’daki zaman, Dünya’dakine göre biraz daha hızlı ilerlemektedir. Bu durum, Ay’daki bir günün, Dünya’daki bir günden 56 mikro saniye daha uzun olmasına yol açmaktadır. Bu kadar küçük bir fark bile, gelecekte gerçekleştirilecek hassas uzay görevlerinde büyük hatalara neden olabileceği düşünülmektedir.
Örneğin, eğer bir kişi Ay’ın yörüngesinde dönüyorsa ve Dünya’da bulunan bir gözlemci, görelilik etkilerini dikkate almazsa, yörüngedeki astronotun gerçek konumundan yaklaşık 168 futbol sahası uzakta olduğunu varsayabilir. NASA’nın zaman ve standartlar lideri Cheryl Gramling, yayımlanan basın bülteninde şu ifadeleri kullandı: “Işık hızında hareket eden bir nesne için 56 mikro saniye, yaklaşık 168 futbol sahası mesafesini kat etmeye yetecek bir süredir. Eğer bir astronot Ay’ın yörüngesinde dolanıyorsa ve Dünya’daki bir gözlemci görecelilik etkilerini hesaba katmadıysa, o gözlemci bir gün boyunca yörüngedeki astronotun aslında bulunduğu yerden yaklaşık 168 futbol sahası kadar uzakta olduğunu düşünecektir.”
Artemis Anlaşmaları ve Uluslararası İş Birliği
Nisan ayında Beyaz Saray’ın yayımladığı bir notta, NASA’nın Ticaret, Savunma, Dışişleri ve Ulaştırma Bakanlıkları ile birlikte LTC’nin tanıtımını 2026 yılının sonuna kadar planlaması hedeflendi. Küresel paydaşlar, özellikle Artemis Anlaşmaları’na imza atan ülkeler de bu süreçte önemli bir rol oynayacak. Bu anlaşma, uzayda uyulması beklenen normları açıklayan, ABD hükümeti ile diğer hükümetler arasında yapılan bağlayıcı olmayan çok taraflı düzenlemelerden oluşmaktadır. Artemis Anlaşmalarını imzalayan toplamda 43 ülke bulunmaktadır.
Haziran 2024’te Türkiye’nin Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır, Türkiye’nin de Artemis programıyla ilgilendiğini açıklamıştı.
NASA’nın Uzay İletişim ve Navigasyon (SCaN) Programı
NASA’nın Uzay İletişim ve Navigasyon (SCaN) programı, LTC girişimini yönetecek. LTC’nin hedeflerinden biri, Mars da dahil olmak üzere gelecekte diğer göksel cisimlere de ölçeklenebilir bir zaman standardı oluşturmak. Zaman standardı, Ay’daki atom saatlerinin ağırlıklı ortalaması ile belirlenecek, ancak bu saatlerin yerleri hala tartışma aşamasındadır. Bu tür bir ağırlıklı ortalama, bilim insanlarının Dünya’nın Eşgüdümlü Evrensel Zaman (UTC) hesaplama yöntemiyle benzerlik göstermektedir.
NASA, Artemis programı aracılığıyla Ay’a insanlı görevler göndermeyi planlıyor. Eylül 2025’te yapılması planlanan Artemis 2, dört kişiyi Ay’ın etrafında bir geçiş yapacak şekilde gönderecek. Ardından, bir yıl sonra Artemis 3, astronotları Ay’ın Güney Kutbu yakınlarına iniş yapmayı hedeflemektedir.
